جدال حیات: بررسی اجمالی تئوری های سقط جنین

با اینکه در ابتدای سده بیست ویکم به سر می بریم و به میمنت فعالیت های فداکارانه پیشینیان طی سده گذشته، میراث بر یک اندیشه و نظام حقوق بشر در هر دو سطح ملی و بین المللی می باشیم؛ ولی متاسفانه هنوز شاهد برخوردهای خشن، عاطفی و غیرعاقلانه میان طرفداران و مخالفان سقط جنین هستیم. منازعات عملی پیرامون مساله سقط جنین بدون غور در مبانی نظری و برساختن یک منظر موجه شدنی تئوریک در این ارتباط، قابل حل و رفع نسبی نیستند. از این رو، در این مقاله تلاش می کنیم به بررسی هر چند اجمالی نظریه های عمده درباره سقط جنین بپردازیم و ضمن بیان استدلال های اصلی مورد ادعای هر یک از این نظریه ها، نقاط ضعف و قوت آن ها را تحلیل نماییم. با این حساب، نخست، مساله سقط جنین از یک دید نظری بیان خواهد شد. بدین معنا که فارغ از جنبه های عملی و به دور از غوغاهای عاطفی و سیاسی، سعی می شود سوال (ها) یا مساله(های) بنیادینی که قبول یا رد سقط جنین با پرداختن به آن موجه شدنی تر می گردد، بیان شود. دوم، به عنوان یکی از باسابقه ترین نظریه ها، تئوری تقدس حیات در مخالفت با سقط جنین بیان و بررسی می گردد. بسیاری از دیدگاه های اخلاقی دینی در قالب این نظریه شرح و بسط یافته اند. سوم، تئوری آزادی اراده در طرفداری از سقط جنین شرح و نقد خواهد شد که محمل بخش عمده ای از ادعاها، اگرچه نه همه ادعاهای عمده، لیبرال و همچنین تئوری های زن گرا می باشد. پیداست که دو تئوری یاد شده به نحو کلی و تا حدی بسیط، مدعی پذیرش یا رد اقدام به پایان دادن به حیات جنین می باشند. آیا می توان از چنین برخورد یکسره وکلی پرهیز کرد و به موضوع از منظری متفاوت نگریست؟ چهارم، و بر این اساس، به تئوری ارزش سرمایه می پردازیم که علی الظاهر دیدگاهی متفاوت از دو نظریه قبلی اتخاذ کرده است. از این دید، مساله پایان دادن یا ندادن به زندگی موجودی به نام جنین بستگی به میزان سرمایه گذاری و ارزش آن دارد. پنجم، یکی دیگر از رویکردهای متفاوت که در پی اتخاذ موضعی غیر بسیط و موجه تری است یعنی تئوری شخص یا تئوری هویت ناطق را به بحث خواهیم گذارد. طرفداران این تئوری تلاش می کنند سهم هر یک از عناصر گوناگون و به ظاهر متناقض مطرح در بحث سقط جنین را – مانند آزادی، حیات، ارزش سرمایه، والدین و جنین- بپردازند. در بیان و برپایه نقد و بررسی تئوری های مورد بحث به نتیجه گیری خواهیم پرداخت. سقط جنین در میان موقعیت های جمعیتی، عاطفی و اقتصادی، از یک سو و باورهای ارزشی، اخلاقی و دینی، از دیگر سو، نیازمند توجه جدی نظری از سوی اندیشمندان و سیاست گذاران یک جامعه انسانی و پویا است.